рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рд╡िрдХाрд╕, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдкीрдв़िрдпां, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░, рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ, рдЗрдирдкुрдЯ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ाрд░्рдбрд╡ेрдпрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдЦोрдЬ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдиोрдЯ्рд╕, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиोрдЯ्рд╕ рдкीрдбीрдПрдл, рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдХ्рдпा рд╣ै, рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ What is Internet in Hindi, use of computer, types of computer, development of computer, input, output, computer software, computer hardware, computer Handwriting Notes pdf, computer Notes hindi pdf.
'рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ' рд╢рдм्рдж рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХिंрдЧ (International Networking) рд╢рдм्рдж рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдк рд╣ै। 'рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ' рдЖрдкрд╕ рдоें рдЬुрдб़े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХों рдХी рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рд╕ंрд░рдЪрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╕ुрдЪрдиा рд░ाрдЬрдкрде (International highway) рдХрд╣рддे рд╣ैं।
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ TCP/IP (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol) рдк्рд░ोрдЯोрдХॉрд▓ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдбाрдЯा рдХो рдкैрдХेрдЯ рд╕्рд╡िрдЪिंрдЧ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै।
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХों рдХा рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рд╣ै, рдЬो рд▓ाрдЦों рдкрдм्рд▓िрдХ рдФрд░ рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рд╢ेрдХ्рд╖рдгिрдХ, рдЕрдз्рдпोрдЧिрдХ рддрдеा рд╕рд░рдХाрд░ी рдиेрдЯрд╡рд░्рдХों рдХो рд╕ाрд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдоैं рд╡िрд╕्рддाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдпे рдЖрдкрд╕ рдоें рддाрдо्рдмे рдХे рддाрд░ों, рдлाрдЗрдмрд░ рдСрдк्рдЯिрдХрд▓ рдХेрдмрд▓, рд╡ाрдпрд░рд▓ेрд╕ рдХрдиेрдХ्рд╢рди рддрдеा рджूрд╕рд░े рддрдХрдиीрдХों рд╕े рдЬुрдб़े рд╣ैं।
рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд▓рдЧрднрдЧ рд╕ाрд░े рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕े рдЬुрдб़े рд╣ुрдП рд╣ैं।
рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рд╕े рдЬुреЬे рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рддрде्рдп
• рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╡िрднिрди्рди рд╕ुрдЪрдиा рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं; рдЬैрд╕े рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ोрдиिрдХ рдоेрд▓, рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЪैрдЯ, рдСрдирд▓ाрдЗрди рдмैंрдХिंрдЧ, рдлाрдЗрд▓ рдЯ्рд░ाрди्рд╕рдлрд░ рдФрд░ рд╢ेрдпрд░िंрдЧ, рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЧेрдоिंрдЧ, рдЗрди्рдЯрд░рд▓िंрдХ्рдб рд╣ाрдЗрдкрд░рдЯेрдХ्рд╕рдЯ рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рдПрд╡ं рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм рдЗрдд्рдпाрджि рдХो рд╡рд╣рди (carry) рдХрд░рддी рд╣ै।
рдХिрд╕ी рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕े рдЬोрдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдк्рд░ोрднाрдЗрдбрд░ рд╕рд░्рд╡िрд╕ рдХी рд╕ेрд╡ा рд▓ेрдиी рд╣ोрддी рд╣ै।
• рдЯेрд▓ीрдлोрди рд▓ाрдЗрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕рд░्рд╡िрд╕ рдк्рд░ोрднाрдИрдбрд░ рдХे рд╕рд░्рд╡рд░ рд╕े рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै।
● рднाрд░рдд рдХे рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕ेрд╡ा 15 рдЕрдЧрд╕्рдд 1995 рдХो рд╡िрджेрд╢ рд╕ंрдЪाрд░ рдиिрдЧрдо рд▓िрдоिрдЯेрдб (VSNL) рдиे рдЖрд░рдо्рдн рдХिрдпा | • рднाрд░рдд рдоें рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕ेрд╡ा рдк्рд░рджाрди VSNL (рд╡िрджेрд╢ рд╕ंрдЪाрд░ рдиिрдЧрдо рд▓िрдоिрдЯेрдб), BSNL (рднाрд░рдд рд╕ंрдЪाрд░ рдиिрдЧрдо рд▓िрдоिрдЯेрдб), MTNL ( рдорд╣ाрдирдЧрд░ рдЯेрд▓िрдл़ोрди рдиिрдЧрдо рд▓िрдоिрдЯेрдб), рдоंрдд्рд░ाрдСрдирд▓ाрдЗрди рддрдеा рд╕рдд्рдпрдо рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╣ै рдЗрдд्рдпाрджि рд╣ैं।
• рдЗрди рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рднाрд░рдд рдХे рдЕрдиेрдХ рд╢рд╣рд░ों рдоें DNS (Domain Name System) рд╕рд░्рд╡рд░ рд╣ै।
• DNS рдПрдХ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ै, рдЬो рджुрд╕рд░े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдбोрдоेрди (Domain) рдиाрдо рдХो IP (Internet protocol) рдПрдб्рд░ेрд╕ рд╕े рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░рддा рд╣ै।
• рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоैं BSNL рдж्рд╡ाрд░ा рджो рдоाрдз्рдпрдоों рдоें рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╕ेрд╡ा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдИ рдЬाрддी рд╣ै।
1 1. PSTN-Public switch Telephone Network
1. ISDN-Integrated Services Digital Network.
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХा рд╡िрдХाрд╢ (Development of internet ) :
• рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо 1962 рдоें рдк्рд░ो. рдЬे. рд╕ी рд▓िрдХ्рд▓ाрдИрдбрд░ (3. C. Licklider) рдиे рджिрдпा рдеा।
• рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЗрди्рд╣ें рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХा рдЬрдирдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рдЕंрддрд╕рдмंрдзी рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ा рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдеी рдЬिрд╕рдХे рдЬрд░िрдпे рдЖंрдХрдб़ो рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХрд░्рдоों рдХो рддрдд्рдХाрд▓ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
• рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн 1969 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХी рд░рдХ्рд╖ा рд╡िрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиेрдЯ (ARPANET Advanced Research Project Agency Net) рдХे рд╡िрдХाрд╕ рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा| рдЕрд░्рдкाрдиेрдЯ рдХो рджुрдиिрдпा рдХा рдкрд╣рд▓ा рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЪाрд░ рджूрд░рд╕्рде рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдЖрдкрд╕ рдоें рдЬोрдб़े рдЧрдпे рдеे|
рдЕрдЧрд▓े 20 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рддрдеा рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдоें рд╣ी рд╣ोрддा рд░рд╣ा।
• 1989 рдИ. рдоें рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХो рдЖрдо рдЬрдирддा рдХे рд▓िрдП рдЦोрд▓ рджिрдП рдЬाрдиे рд╕े рдЗрд╕рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдЕрди्рдп рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдХिрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा рддрдеा рдЗрд╕рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ।
• 1990 рдЯीрдо рдмрд░्рди्рд╕ рд▓ी рдж्рд╡ाрд░ा рд╡рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм (world Wide Web) рдХे рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдиे рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХो рдирдпा рдЖрдпाрдо рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा |
• рдЕрдкрдиे рдЖрд░्рдХिрдЯेрдХ्рдЪрд░ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХिंрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдЯीрд╕ीрдкी/рдЖрдИрдкी (TCP/IP) рдХे рдж्рд╡िрд╕्рддрд░िрдп рдиिрдпрдоों рдХे рдкрд░िрдкाрд▓рди рдиे рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рд╕ुрд╡िрдзाрдЬрдирдХ рдмрдиाрдпा |
• 1993 рдоें рдкрд╣рд▓े рдЧ्рд░ाрдлिрдХ рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░, рдоोрдЬाрдЗрдХ (MOSAIC) рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрд░ рдХे рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдиे рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╕рд░ाрд╣рдиीрдп рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा • рдоोрдЬाрдЗрдХ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдХा рд╡िрдХाрд╢ рдоाрд░्рдХ рдПंрдбрд░рд╕рди (Marc Anderson) рдХे рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा।
• рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдоें рдкैрдХेрдЯ рд╕्рд╡िрдЪिंрдЧ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╡िрднिрди्рди рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХो рдмंрдбрд▓ (Packet) рдмрдиाрдХрд░ рдПрдХ рд╕्рдеाрди рд╕े рджूрд╕рд░े рд╕्рдеाрди рддрдХ рд▓े рдЬाрдпा рдЬाрддा рд╣ै।
• рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдПрдХ рд╣ी рдоाрдз्рдпрдо рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рд╡िрднिрди्рди рдЙрдкрднोрдЧрддाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджुрдиिрдпाँ рднрд░ рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рд╕े рд╕ीрдзे рдЬुрдб़े рдмिрдиा рднी рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдШрдЯрдХ (Equipments required for Internet)
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЙрдкрдХрд░рдг рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдП:
1. рдкрд░्рд╕рдирд▓ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ (PC)
2. рдоॉрдбेрдо (modem)
3. рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо
4. рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рдпा рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░
5. рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕рд░्рд╡िрд╕ рдк्рд░ोрднाрдЗрдбрд░ (ISP)
рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░ (Web browser) - рдпрд╣ рдПрдХ рдПрдк्рд▓ीрдХेрд╢рди рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рд╣ै рдЬो рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм (www) рд╕े рд╕ूрдЪрдиा рддрдеा рдбाрдЯा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рддрдеा рдЙрд╕े рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдХे рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдк्рд░рджрд░्рд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕рд░्рдлिंрдЧ рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЙрдкрднोрдЧрдХрд░्рддा рдХो рд╕ुрдЪрдиा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рд╕рдордп рдХी рдмрдЪрдд рднी рдХрд░рддा рд╣ै| рдпрд╣ рдкूрд░्рд╡ рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпे рдЧрдпे рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕ाрдЗрдЯ рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд░рдЦрддा рд╣ै рддрдеा рдбेрдЯा рдХो рдбाрдЙрдирд▓ोрдб рдХрд░рдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рднी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм рд╕े рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░ рдкрд░ Uniform Resource Identifier (рдЬैрд╕े www.google.com) рдбाрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдХुрдЫ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░ рд╣ै :
Internet Explorer Netscape Navigator Mozilla Fire fox Apple's Safari Google Chrome Opera (рдоोрдмाрдЗрд▓ рдлोрди рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд)
рд╡ेрдм рд╕рд░्рд╡рд░ (Web Server) -
• рд╡рд╣ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдЬो, рд╡ेрдм рдкेрдЬ рдХो рднंрдбाрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рд╕े рдЬुрдб़े рдЕрди्рдп рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХे рдЕрдиुрд░ोрдз рдкрд░ рдЙрди्рд╣ें рд╡ेрдм рдкेрдЬ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрддा рд╣ै, рд╡ेрдм рд╕рд░्рд╡рд░ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
рдоॉрдбेрдо (modem )
• рдпрд╣ Modulator Demodulator рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдк рд╣ै।
• рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ंрдХेрдд рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдкрд░ рдХेрд╡рд▓ рдПрдиाрд▓ॉрдЧ рд╕ंрдХेрдд рднेрдЬा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
• рдоॉрдбेрдо рд╡рд╣ рдпुрдХ्рддि рд╣ै, рдЬो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ंрдХेрддों (Digital singnals) рдХो рдРрдиाрд▓ॉрдЧ рд╕ंрдХेрдд рдоें рдмрджрд▓рдХрд░ рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдкрд░ рднेрдЬрддा рд╣ै рддрдеा рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдПрдиाрд▓ॉрдЧ рд╕ंрдХेрддों рдХो рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ंрдХेрддों рдоें рдмрджрд▓рдХрд░ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХे рдпोрдЧ рдмрдирддा рд╣ै।
• рдоॉрдбेрдо рдХो рд╕िрд╕्рдЯрдо рдпूрдиिрдЯ рдХे рдХрдо्рдпूрдиिрдХेрд╢рди рдкोрд░्рдЯ (communication Port) рд╕े рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै।
• рдоॉрдбेрдо рдХो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рддрдеा рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдХे рдмीрдЪ рдЬोрдб़ा рдЬाрддा рд╣ै। рдоॉрдбेрдо рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (Kinds of Modem):
рдмाрд╣्рдп рд╕ंрд░рдЪрдиा рдХे рдЕрдзрд░ рдкрд░ рдоॉрдбेрдо рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрддे рд╣ैं।
• рдЖंрддрд░िрдХ рдоॉрдбेрдо (Internal Modem): рдЗрд╕े рд╕िрд╕्рдЯрдо рдпूрдиिрдЯ рдХे рдЕрди्рджрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै | • рдмाрд╣्рдп рдоॉрдбेрдо (External Modem) рдЗрд╕े рд╕िрд╕्рдЯрдо рдпूрдиिрдЯ рдХे рдмрд╣ाрд░ рд░рдЦा рдЬाрддा рд╣ै।
рдбोрдоेрди рдиेрдо рд╕िрд╕्рдЯрдо (Domain Name System) -
рдпрд╣ рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдкрд░ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░, рд╕рд░्рд╡рд░ рдпा рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдХे рдиिрд╢्рдЪिрдд рдиाрдордХрд░рдг рдХी рдк्рд░рдгाрд▓ी рд╣ै рддाрдХि рдЙрд╕े рдЕрд▓рдЧ рдкрд╣рдЪाрди рджी рдЬा рд╕рдХे| рддрд╣ рд╕ाрдоाрди्рдп рднाрд╖ा рдоें рджिрдП рдЧрдпे рдиाрдо рдХो рдЕंрдХीрдп рдкрддा (IP Address) рдоें рдмрджрд▓рддा рд╣ै рддрдеा рдЙрд╕рд╕े рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рддा рд╣ै|
рдЙрджрд╣ाрд░рдг рдХे рд▓िрдП :- рдпрджि рд╣рдо рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ www.example.com рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рддो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдЗрд╕े рдЕंрдХिрдд рдкрддा .0.32.10 рдоें рдмрдж рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдХो рдЦोрдЬрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░, рдпрд╣ рдЕंрдХिрдд рдкрддा рдХी рдЬрдЧрд╣ рдпाрдж рд░рдЦрдиे рдпोрдЧ्рдп рдЖрд╕ाрди рдкрддा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕ंрднрд╡ рдмрдиाрддा рд╣ै।
рдбोрдоेрди рдиेрдо (Domain name ) -
рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдиाрдо рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕े рдбोрдоेрди рдиेрдо рдХрд╣рддे рд╣ैं।
рдбोрдоेрди рдиेрдо рдХे рджो рднाрдЧ्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं:
• рдиाрдо (Name ) рдПрдХ्рд╕рдЯेрдирд╢рди (Extention) рдпрд╣ाँ рдиाрдо рдХुрдЫ рднी рд░рдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдкрд░ рдПрдХ्рд╕рдЯेрдирд╢рди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╡िрдХрд▓्рдкों рдоें рд╕े рд╣ी рдХोрдИ рдПрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬैрд╕े Example.com рдоें Example рдиाрдо рд╣ै рдЬрдмрдХि.com рдПрдХ्рд╕рдЯेрдирд╢рди рд╣ै। рдбोрдоेрди рдиेрдо рдоें рдЕंрдХ рдпा рдЕрдХ्рд╖рд░ рдпा рджोрдиों рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ (Uses of Internet) -
рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ै :
рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХी рдЦोрдЬ (Search For Information):
• рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рд╕ाрдЗрдЯ्рд╕ рд╣ोрддे рд╣ैं рд▓िрдЯрд░ेрдЪрд░, рд╕िрдиेрдоा, рд╢ेрдпрд░्рд╕, рд╕ंрдЧीрдд рдХा рднंрдбाрд░ рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕ाрдб़ी рдЬाрдирдХाрд░िрдпों рдХा рднंрдбाрд░ рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ोрдиिрдХ рд░ूрдк рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддा рд╣ै।
• рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рдЗрдирдХो рдвूँрдв рдкाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдирд╣ीं рд╣ोрддे рд╣ै рддो рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ рд╕рд░्рдЪ рдЯूрд▓ рднी рд╣ै, рдЬिрд╕рдкрд░ рдЗрди्рд╣ें рдЯाрдЗрдк рдХрд░ рдЗрдирдХा URL рдкрддा рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рддрдеा рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
• рдХुрдЫ рд╕рд░्рдЪ рдЗंрдЬрди рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ै- рдЧूрдЧрд▓ [http://ww.yahoo.com], рдЦोрдЬ [http:www.bing [.com] рдЗрдд्рдпाрджि |
• рд╕ाрдЗрдмрд░ 411 (Cyber 411 ) рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рд╕рд░्рдЪ рдЗंрдЬрди рд╣ै, рдЬो 16 рд╕рд░्рдЪ рдЗंрдЬрдиों рдХे рдкрд░िрдгाрдоों рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рддिрд╡्рд░ рдЧрддि рд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рдЦोрдЬ рдПрдХ рднाрд░рддीрдп рд╕рд░्рдЪ рдЗंрдЬрди рд╣ै।
рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдоेрд▓ (Electronic mail) :
• рдпрд╣ рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕ेрд╡ा рд╣ै, рдЬिрд╕े рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдоें рдИ-рдоेрд▓ (e-mail) рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдИ-рдоेрд▓ рдкрддे рдХे рджो рднाрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं рдпूрдЬрд░ рдиाрдо рддрдеा рдбोрдоेрди рдиाрдо |
• рдпूрдЬрд░ рдиाрдо рдоें рдХрд╣ीं рднी space рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।
• рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрджेрд╢ рд╢ीрдШ्рд░ рднेрдЬा рдпा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
• рдкाрд╕рд╡рд░्рдб рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧрдХрд░्рддा рдЕрдкрдиे рдИ-рдоेрд▓ рдХी рдЧोрдкрдиीрдпрддा рдмрд░рдХрд░ाрд░ рд░рдЦ рд╕рдХрддा рд╣ै।
• рдИ-рдоेрд▓ рдХा Subject рд╕ंрджेрд╢ рдХी рд╡िрд╖рдп-рд╡рд╕्рддु рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрддा рд╣ै। рдИ-рдоेрд▓ рдПрдХाрдЙрди्рдЯ рдоें рдПрдХ рд╕्рдЯोрд░ेрдЬ рдПрд░िрдпा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕े рдоेрд▓ рдмॉрдХ्рд╕ рдХрд╣рддे рд╣ैं।
• рдк्рд░ेрд╖िрдд рдоेрд▓ рдк्рд░ाрдк्рддрдХрд░्рддा рдХे рдоेрд▓ рдмॉрдХ्рд╕ рдоें рдЪрд▓ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЦोрд▓ рдХрд░ рдк्рд░ाрдк्рддрдХрд░्рддा рд╕ंрджेрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддा рд╣ै।
• рдИ-рдоेрд▓ рдХे рд╕ाрде рдЧ्рд░ाрдл, рдз्рд╡рдиी, рдлाрдЗрд▓ рдпा рдлोрдЯो рдЬोрд░рдХрд░ рднेрдЬा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕े attachments рдХрд╣рддे рд╣ैं।
• рдпрд╣ рдбाрдХ рдЯिрдХेрдЯ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдХो рдШрдЯाрддा рд╣ै рддрдеा рд╕ंрджेрд╢ рдХो рднेрдЬрдиे рдФрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд╕рдордп рдХी рдмрдЪрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
• рдб्рд░ाрдл्рдЯ рдлोрд▓्рдбрд░ рд╕ंрджेрд╢ों рдХी рдХॉрдкिрдпां рд░рдЦрддा рд╣ै рдЬिрд╕े рд╣рдо рдЖрд░рдо्рдн рдХрд░рддे рд╣ैं рдпा рднेрдЬрдиे рдХे рд▓िрдП рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рд╣ैं।
рдИ-рдоेрд▓ рдХा рдЬрди्рдорджाрддा рдЖрд░. рдЯोрдорд▓िंрд╕рди рд╣ै। рдкрд╣рд▓ा рдл्рд░ी рдИ-рдоेрд▓ рд╕ेрд╡ा рдХे рдЬрди्рдорджाрддा рд╕рдмीрд░ рднाрдЯिрдпा рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЬूрди 1996 рдоें рд╣ॉрдЯрдоेрд▓ рд╕ेрд╡ा рд╢ुрд░ू рдХी।
• рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рдИ-рдоेрд▓ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े HI www.rediffmail.com, www.yahoomail.com, www.hotmail.com,www.india.com, www.gmail.com |
рджूрд╕рд░े рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рд╡ाрд░्рддाрд▓ाрдк рдХрд░рдиा (Chat with other people):
• рдпрджि рд╣рдо рдЕрдирдЬाрди рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиा рддрдеा рдирдП рджोрд╕्рдд рдмрдиाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕рдмрд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै।
• рдЪैрдЯ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдмिрдиा рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рднौрдЧोрд▓िрдХ рд╕्рдеिрддि рдЬाрдиे рд╣ुрдП рд╣рдо рдмाрддрдЪीрдд рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
• рдЪैрдЯ рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдпूрдЬрд░ рдХिрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рд▓िрдЦिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ैं।
• рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рд╕े рдЬुрд░े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рджो рдпा рдЕрдзिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ाрд░्рддрд▓ाрдк рдХрд░рдиा рдЪैрдЯिंрдЧ (chatting) рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै।
1. рдЯेрд▓рдиेрдЯ (Telnet):
• рдЯेрд▓рдиेрдЯ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╣рдо рджुрд╕рд░े рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХो рдЬोрдб़рдХрд░ рдРрд╕े рдХाрд░्рдп рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХो рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕े рд░िрдоोрдЯ рд▓ॉрдЧрдЗрди (Remot login) рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдпूрдЬ़рдиेрдЯ (Usenet): рдпрд╣ рд▓ोрдЧों рдХा рд╕рдоूрд╣ рд╣ै, рдЬो рд╕рднी рдЬрдЧрд╣ рдоाрди्рдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдПрдХ рдпा рдЕрдзिрдХ рд▓ेрд╡рд▓ News group рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрд╖рдп (article) рдХी рдЕрджрд▓ी-рдмрджрд▓ी (Exchange) рдХрд░рддे рд╣ैं | рдпूрдЬрд░ рдЕрдкрдиे рдЙрдкрднोрдЧрдХрд░्рддा рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдЧ्рд░ुрдк рдХे рд╕ेрдЯ рдХे рдмाрд░े рдоें рдиिрд░्рдгрдп рд▓ेрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ेрдЯ рд╣рд░ рд╕ाрдЗрдЯ рдХे рд▓िрдП рднिрди्рди-рднिрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै।
рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм (World wide web:www):
• рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм (www) рдФрд░ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рджोрдиों рджो рдЪीрдЬें рд╣ैं, рдкрд░рди्рддु рджोрдиों рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै। рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм рдЬाрдирдХाрд░ीрдпुрдХ्рдд рдкेрдЬों рдХा рд╡िрд╢ाрд▓ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै рдЬो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рд╡ेрдм рдкेрдЬ рдХрд╣рддें рд╣ैं| • рд╡ेрдм рдкेрдЬ HTML рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦा рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдПрдХ рднाрд╖ा рд╣ै।
• HTML рд╣ाрдЗрдкрд░рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ рдоाрд░्рдХрдЕрдк рд▓ैंрдЧ्рд╡ेрдЬ рдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рд░ूрдк рд╣ै।
• рд╣рд░ рдкेрдЬ рдЯेрдХ्рд╕्рдЯ, рдЪिрдд्рд░, рдз्рд╡рдиी рдХ्рд▓िрдк рд╡िрдбिрдпो рдХ्рд▓िрдк, рдПрдиीрдоेрд╢рди рдФрд░ рд╡िрднिрди्рди рдЪीрдЬो рдХा рд╕ंрдпोрдЧ рд╣ै। • рд╡ेрдм рдкेрдЬ рдХो рдЬो рд░ोрдЪрдХ рдмрдирддा рд╣ै, рд╡рд╣ рд╣ै рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓िंрдХ, рдЬिрд╕े рдЕрдХ्рд╕рд░ рд▓िंрдХ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╣ाрдЗрдкрд░рд▓िंрдХ рдкрд░ рдоाрдЙрд╕ рдкॉрдЗंрдЯрд░ рд╕े рдкॉрдЗंрдЯ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдкॉрдЗंрдЯрд░ рдХा рдЖрдХрд░ рд╣ाрде рдЬैрд╕ा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
• рд╣рд░ рд▓िंрдХ рдХिрд╕ी рджुрд╕рд░े рдкेрдЬ рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдУрд░ рдЬрдм рд╣рдо рдЗрд╕ рдкрд░ рдХ्рд▓िрдХ рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╣рдоाрд░ा рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░ рд▓िंрдХ рд╕े рдЬुрдб़े рдкेрдЬ рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рддा рд╣ै।
• рдЕрдд: рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рд╕ूрдЪрдиाрдУं рдХा рдбेрдЯाрдмेрд╕ рд╣ै рддрдеा рд╣рд░ рд╕ूрдЪрдиा рдПрдХ рджूрд╕рд░ी рд╕ूрдЪрдиा рд╕े рдЬुреЬी рд░рд╣рддी рд╣ै।
• рд╡ेрдм рдкेрдЬ рдХो рд░िрд▓ोрдб рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд░ीрд▓ोрдб рдмрдЯрди рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ैं |
• рд╡рд░्рд▓्рдб рд╡ाрдЗрдб рд╡ेрдм рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЯिрдо рд╡рд░्рдирд░्рд╕ рд▓ी 1989 рдоें рдХिрдпा рдеा
рдлाрдЗрд▓ рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░ рдк्рд░ोрдЯोрдХॉрд▓ (GTP) :
• рдпрд╣ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ рдЬुрдб़े рджो рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ों рдХे рдмीрдЪ рдлाрдЗрд▓ рд╕्рдеाрдиाрди्рддрд░рдг рдХрд░рдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ै।
• рд╡ेрдм рдм्рд░ाрдЙрдЬрд░ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рд╣рдо рдлाрдЗрд▓ рдХो рдбाрдЙрдирд▓ोрдб рддो рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдкрд░ рдЕрдкрд▓ोрдб рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।
• FTP рдЕрдиुрдк्рд░рдпोрдЧ рд╣рдоें рд╡ेрдм рд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдлाрдЗрд▓ рдЕрдкрд▓ोрдб рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддा рд╣ै|
рдИ-рдХॉрдорд░्рд╕ (E-Commerce):
• рдИ-рдХॉрдорд░्рд╕ рдмिрдиा рдХाрдЧрдЬ рдХे рд╡्рдпाрдкрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХा рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдбेрдЯा рдЗंрдЯрд░рдЪेंрдЬ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рд╣ै।
• рдИ-рдХॉрдорд░्рд╕ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╡рд╕्рддुрдУं рдпा рд╕ेрд╡ाрдУं рдХी рдЦрд░ीрдж-рдмिрдХ्рд░ी рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рд╕िрд╕्рдЯрдо рдпाрдиि рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ोрдд рд╣ै।
• рдпрд╣ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ рд╡्рдпाрдкрд░ рд╣ै।
рд╡ीрдбिрдпो рдХॉрди्рдлрд░ेрд╕िंрдЧ (video Conferencing):
• рдпрд╣ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдерд▓ों рдкрд░ рдСрдбिрдпो рдФрд░ рд╡िрдбिрдпो рдбेрдЯा рд╕ंрдЪाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рддрдеा рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рддिрднाрдЧिрдпों рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рд╕рдо्рдорд▓ेрди рдХा рдЖрдпोрдЬрди рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдмрдирддा рд╣ै। рдЕрд░्рдеाрдд рджो рдпा рджो рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдРрд╕े рд╡ाрд░्рддाрд▓ाрдк рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЬैрд╕े рд╡ो рдЖрдкрдиे-рд╕ाрдордиे рд╣ों|
• рдЗрд╕рдоें рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╡िрдбिрдпो рдХैрдорд░ा, рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдлोрди рддрдеा рд╕्рдкीрдХрд░ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै।
• рдпрд╣ рдПрдХ рд╡िрдбिрдпो рддेрд▓िрдлोрди рдХी рддрд░рд╣ рдХाрдо рдХрд░рддा рд╣ै।
• voice Conversation рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдЯेрд▓ीрдлोрди рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднी рд╕ंрднрд╡ рд╣ै।
рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЦрд░ीрджाрд░ी (Online Shopping):
• рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЦрд░ीрджाрд░ी рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЙрдкрднोрдЧрддा рдЙрдд्рдкाрджों рдпा рд╕ेрд╡ाрдУं рдХी рдЦрд░ीрдж рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рдЗрди्рдЯрд░рдиेрдЯ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЙрдкрднोрдЧрддा рдХी рдоांрдЧों рдХो рдкूрд░ा рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै