рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рд╡िрдХाрд╕, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдкीрдв़िрдпां, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░, рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ, рдЗрдирдкुрдЯ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ाрд░्рдбрд╡ेрдпрд░, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХी рдЦोрдЬ, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдиोрдЯ्рд╕, рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдиोрдЯ्рд╕ рдкीрдбीрдПрдл, use of computer, types of computer, development of computer, input, output, computer software, computer hardware, computer Handwriting Notes pdf, computer Notes hindi pdf.
рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рд╡िрдХाрд╕ (Development of Computer)
рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ (History of Computers): рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдкुрд░ाрдиा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рджेрдЦें рддो рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े 19рд╡ी рд╢рддाрдм्рджी рдоें рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ुрдЖ.
рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ (History of Computers)
1. рдЕрдмाрдХрд╕ (Abacus): рдЕрдмाрдХрд╕ рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рд╣ै, рдЗрд╕рдХा рд╢ुрд░ुрдЖрддी рджौрд░ рдоें рд╕िрд░्рдл рдЧрдгрдиा рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рдеा. рдЖрд░ंрднिрдХ рдЕрдмाрдХрд╕ рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдЪीрди рдмेрдмीрд▓ोрди рдоें рд╣ुрдЖ, рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕рдХे рдПрдбрд╡ांрд╕ рд░ूрдк рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЪीрди рдоें рд╣ुрдЖ. рдЖрдзुрдиिрдХ рд╢ोрдзों рд╕े рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рд▓ी рдХाрдИ рдЪेрди (Lee Kai Chen) рдиे рдХिрдпा рдеा. Abacus рдХे рдбांрдЪे рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рдпрд╣ рдЖрдпрддाрдХाрд░ рд╣ोрддा рдеा рдЬिрд╕рдХे рдЕрди्рджрд░ рддाрд░ों рдХा рдПрдХ рдл्рд░ेрдо рд▓рдЧा рд╣ोрддा рд╣ै.
2. рдиेрдкिрдпрд░ рдмोрд╕ (Napier Bones): рдиेрдкिрдпрд░ рдмोंрд╕ рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рд╕्рдХॉрдЯрд▓ैंрдб рдХे рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдЬॉрди рдиेрдкिрдЕрд░ рдиे рдХिрдпा рдеा. рдЗрд╕рдХे рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рд╣ोрдиे рд╕े рдЧुрдгा рдХрд░рдиे рдХि рдХ्рд░िрдпा рдоें рдХाрдл़ी рдЖрд╕ाрдиी рд╣ुрдИ, рдиेрдкिрдпрд░ рдмोंрд╕ рдоें рджрд╕ рдкрдЯ्рдЯिрдпाँ рд╣ोрддी рдеी рдЬिрди рдкрд░ рдХ्рд░рдорд╢ः 0 рд╕े 9 рддрдХ рдХे рдкрд╣ाрдб़े рдЕंрдХिрдд рд╣ोрддे рдеे.
3. рд╕्рд▓ाрдЗрдб рд░ुрд▓ (Slide Rule): рд╢ुрд░ुрдЖрддी рджिрдиों рд╕े рд╣ी рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рджेрд╡ेрд▓ोрдк्рдоेंрдЯ рдоें рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдХा рдмрдб़ा рд╣ाрде рд░рд╣ा рд╣ै, рд╕्рд▓ाрдЗрдб рд░ूрд▓ рдХा рднी рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдПрдХ рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдиे рд╣ी рдХिрдпा рдеा рд╡े рдЬрд░्рдордиी рд╕े рддाрд▓्рд▓ुрдХाрдд рд░рдЦрддे рдеे рдиाрдо рдеा рд╡िрд▓िрдпрдо рдЖрдЙрдЯрд░ेрдб. рдпрд╣ рдпंрдд्рд░ рд▓рдШुрдЧрдгрдХ рд╡िрдзि рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рдЧрдгрдиाрдП рдХрд░ рд╕рдХрддा рдеा. рдмीрд╕рд╡ी рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЖрдард╡े рджрд╢рдХ рдоें рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ्рд╕ рдкॉрдХेрдЯ рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЖрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдмंрдж рд╣ो рдЧрдпा.
рдЗрд╕े рднी рдкрдв़ें: рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдкрд░िрдЪрдп ( basic knowledge of computer)
4. рдкाрд╕्рдХрд▓ рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ (Pascal Calculator): рдк्рд░рдердо рдЧрдгрдиा рдорд╢ीрди (Mechanical Calculator) рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╕рди 1645 рдоें рдл्рд░ांрд╕ рдХे рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдм्рд▓ेрдЬ़ рдкाрд╕्рдХрд▓ (Blaise Pascal ) рдХिрдпा рдеा. рдЗрд╕ рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ рдоें рдЗंрдЯрд░рд▓ॉрдХिंрдЧ рдЧिрдпрд░्рд╕ рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा, рдЬो 0 рд╕े 9 рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рдеा. рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдЬोрдб़ рдШрдЯाрд╡ рдоें рд╣ी рд╕рдХ्рд╖рдо рдеा.
5. рднिрди्рди рдХा рдпांрдд्рд░िрдХ рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ (Mechanical Calculator of Leibnitz): рдЬрд░्рдорди рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдЧोрдЯрдл्рд░ेрдб рд╡ाрди рд▓िрдм्рд░िрдЬ рдиे рдпांрдд्рд░िрдХ рдХैрд▓рдХुрд▓ेрдЯрд░ (Mechanical Calculator) рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдеा. рдпрд╣ рдорд╢ीрди рдЬोрд╣, рдШрдЯाрд╡ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЧुрдгा рд╡ рднाрдЧ рдХрд░ рд╕рдХрдиे рдоें рднी рд╕рдорд░्рде рдеी.
6. рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдмेрдмेрдЬ рдХा рдбिрдлрд░ेंрд╕ рдЗंрдЬрди (Charles Babbage's Difference Engine): рдХैंрдм्рд░िрдЬ рд╡िрд╢्рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдмेрдмेрдЬ рдиे рдЗрд╕ рдпंрдд्рд░ рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдеा. рдЗрд╕ рдорд╢ीрди рдоें рд╢ाрдл्рдЯ рддрдеा рдЧिрдпрд░ рд▓рдЧे рд╣ोрддे рдеे рддрдеा рдпрд╣ рдорд╢ीрди рднाрдк рд╕े рдЪрд▓рддी рдеी. рдЗрд╕ рдорд╢ीрди рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рд╡िрднिрди्рди рдмीрдЬрдЧрдгिрддीрдп рдлрд▓рдиों рдХा рдоाрди рджрд╢рдорд▓рдм рдХे 20 рд╕्рдеाрдиों рддрдХ рд╢ुрдж्рдзрддाрдкूрд░्рд╡рдХ рдЬ्рдЮाрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै.
7. рдмेрдмेрдЬ рдХा рдПрдиाрд▓िрдЯिрдХрд▓ рдЗंрдЬрди (Analytical Engine of Babbage): рдбिрдлрд░ेंрд╕ рдЗंрдЬрди рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдЪाрд░्рд▓्рд╕ рдмेрдмेрдЬ рдиे рдЗрд╕ рдпंрдд्рд░ рдХी рд░ूрдкрд░ेрдЦा рддैрдпाрд░ рдХी, рдЬो рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ो рд░рд╣े рдХोрдо्рдкुрдЯрд░ों рд╕े рдХाрдлी рд╣рдж рддрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣ै. рдПрдиाрд▓िрдЯिрдХрд▓ рдЗंрдЬрди рдПрдХ рдоैрдХेрдиिрдХрд▓ рдЗंрдЬрди рд╣ै. рдЗрд╕ рдпंрдд्рд░ рдХे рдоुрдЦ्рдпрддः рдкांрдЪ рднाрдЧ рдеे рдЬो рд╡िрднिрди्рди рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддे рдеे.
рдЗрд╕े рднी рдкрдв़ें: рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдкрд░िрдЪрдп ( basic knowledge of computer)
1. рдЗрдирдкुрдЯ рдЗрдХाрдИ
2. рд╕्рдЯोрд░
3. рдоिрд▓
4. рдХрдг्рдЯ्рд░ोрд▓
5. рдЖрдЙрдЯрдкुрдЯ рдЗрдХाрдИ
8. рд▓ेрдбी рдПрдбा рдЕрдЧрд╕्рдЯा (Lady Ada Augusta): рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдПрдиाрд▓िрдЯिрдХрд▓ рдЗंрдЬрди рдоें рдкрд╣рд▓ा рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдбाрд▓ा. рдЗрди्рд╣ें рджुрдиिрдпा рдХा рдк्рд░рдердо рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдорд░ (Programmer) рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै. рдЗрди्рд╣ें рджो рдЕंрдХो рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рдгाрд▓ी рдмाрдЗрдирд░ी рдк्рд░рдгाрд▓ी (Binary System) рдХे рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХा рд╢्рд░ेрдп рднी рд╣ै.
9. рдЬेрдХाрд░्рдб्рд╕ рд▓ूрдо (Jacqard's Loom): рдл्рд░ांрд╕ рдХे рдПрдХ рдЯेрдХ्рд╕рдЯाрдЗрд▓ рдЗंрдЬिрдиिрдпрд░ 'рдЬेрдХाрд░्рдб्рд╕' рдиे рдХрдкрдб़े рдмुрдирдиे рдХे рдПрдХ рд▓ूрдо рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЬो рдХрдкрдб़ों рдоें рд╕्рд╡рдд: рд╣ी рдбिрдЬाрдИрди рддрдеा рдкैрдЯрд░्рди рдмрдиा рджेрддा рдеा. рдпрд╣ाँ рдЖрдкрдХो рдмрддा рджे рдХि рдЬेрдХाрд░्рдб्рд╕ рд▓ूрдо рдХी рдоुрдЦ्рдпрддः рджो рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПं рдеी:
1. рдкंрдЪрдХाрд░्рдб рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рд╕े рд╕ुрдЪрдиा (Information) рддрдеा рдиिрд░्рджेрд╢ों (Instruction) рдХो рдХोрдбिрдд (Coded) рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рдеा.
2. рдкंрдЪрдХाрд░्рдб рдоें рдХोрдбिрдд рд╕ुрдЪрдиा рддрдеा рдиिрд░्рджेрд╢ों рдХा рд╕рдоूрд╣ рдПрдХ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рдеा.
рдЗрд╕े рднी рдкрдв़ें: рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдкрд░िрдЪрдп ( basic knowledge of computer)
10. рд╕ेंрд╕ेрд╕ рдЯेрд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рдмुрд▓ेрдЯрд░ (Census Tabulator): 1890 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд╡ैрдЧ्рдпाрдиिрдХ рд╣рд░्рдорди рд╣ोрд▓ेрд░िрде (Herman Hollerith) рдиे рдЗрд╕ рд╡िрдж्рдпुрддрдЪाрд▓िрдд рдпंрдд्рд░ рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЬिрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЕрдоेрд░िрдХा рдЬрдирдЧрдгрдиा рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा. рдЗрд╕े рдкंрдЪрдХाрд░्рдб (Punch Card) рдХे рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХा рдеेрдп рднी рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै.
11. рдоाрд░्рдХ-I (Marc-I): 1937 рд╕े 1944 рдХे рдмीрдЪ рдЖрдИрдмीрдПрдо (IBM-Internation Business Machine) рдиाрдордХ рдХंрдкрдиी рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рддрдеा рд╡ैрдЧ्рдпाрдиिрдХ рд╣ेрд╡ाрдИ рдЖрдИрдХрди (Haward Alkan) рдХे рдиिрд░्рджेрд╢рди рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдк्рд░рдердо рдкूрд░्рдг рд╕्рд╡рдЪाрд▓िрдд рд╡िрдж्рдпुрдд рдпांрдд्рд░िрдХ (Electro-mechanical) рдЧрдгрдиा рдпंрдд्рд░ рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा. рдЗрд╕े рдоाрд░्рдХ-1 рдиाрдо рджिрдпा рдЧрдпा.
12. рдП.рдмी.рд╕ी. (ABC-Atanasoft-Berry computer): 1939 рдоें рдЬॉрди рдПрдЯрдиाрд╕ॉрдл्рдЯ рдФрд░ рдХ्рд▓िрдлोрд░्рдб рдмेрд░ी рдиाрдордХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХों рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдкрд╣рд▓ा 'рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ (Electronic Digital Computer)' рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा, рдЗрдирдХे рд╣ी рдиाрдо рдкрд░ рдЗрд╕े рдПрдмीрд╕ी (AB рдХा рдиाрдо рджिрдпा рдЧрдпा.
рдЗрд╕े рднी рдкрдв़ें: рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдкрд░िрдЪрдп ( basic knowledge of computer)
13. рдПрдиिрдПрдХ (ENIAC-Electronic Numerical Integrator and Calculator): 1946 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЬे. рдкी. рдЕрдХрд░्рдЯ (1. P Eckert) рддрдеा рдЬॉрди рдоुрдЪрд▓ी (John Mauchly) рдиे рд╕ाрдоाрди्рдп рдХाрд░्рдпों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдердо рдкूрд░्рдг рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ (Fully Electronic) рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдХा рдЕрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЬिрд╕े рдПрдиिрдПрдХ (ENIAC -Electronic Numerical Integrator and Calculator) рдиाрдо рджिрдпा рдЧрдпा.
14. рд╕्рдЯोрд░्рдб рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХॉрди्рд╕ेрдк्рдЯ (EDSAC- stored Program Concept): рд╕्рдЯोрд░्рдб рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХॉрди्рд╕ेрдк्рдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рдЪाрд▓рди рдиिрд░्рджेрд╢ (Operating Instruction) рдФрд░ рдЖрдХрдб़ा (Data) рдЬिрдирдХा рдк्рд░ोрд╕ेрд╕िंрдЧ рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै, рдЙрд╕े рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рд╕्рдЯोрд░्рдб рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдЖрд╡рд╢्рдХрддाрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдХे рдХ्рд░िрдпाрди्рд╡рдпрди (Execution ) рдХे рд╕рдордп рд░ूрдкांрддрд░िрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП.
15. рдЗрдбрд╡ैрдХ (EDVAC- Electronic Discrete Variable Automatic Computer): рдПрдиिрдПрдХ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдоें рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХрдаिрди рдеा. рдЗрд╕рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ाрди рди्рдпूрдоेрди (Van Neumann) рдиे рд╕ंрдЧृрд╣िрдд рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо (Stored Program) рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рджी рддрдеा рдПрдбрд╡ैрдХ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा.